Во извештајот се нагласува дека земјава како партнер усогласен со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, во огромното мнозинство случаи одигра конструктивна улога во регионот, но дека воздржување од поддршка на Резолуцијата ЕС-11/7 на Генералното собрание на ОН од 24 февруари 2025 година за Украина и коспонзорство на алтернативна резолуција предводена од САД „укажува на неочекуван и жален пресврт во нејзиното усогласување на надворешната политика“.

ЕП во извештајот „изразува длабока тага и искрена солидарност по трагичниот пожар во ноќниот клуб во Кочани“, ја поздравува брзата активација на Механизмот за цивилна заштита на ЕУ и помошта што ја обезбедија членките на ЕУ за спасување на што е можно повеќе животи и ги пофалува соседните земји и државите од ЕУ, особено Грција и Бугарија, за непосредната поддршка и солидарност што ја покажаа и медицинскиот третман што им го обезбедија на жртвите.

Дополнително се изразува загриженост затоа што „некои претставници на Владата“ го застапуваат и промовираат т.н. проект „српски свет“ и се осудува „учеството на состаноци на кои се обидува да се воспостави сфера на влијание што го поткопува суверенитетот на другите земји и стабилноста на регионот“, а се „потсетува на потребата од отворање на архивите на југословенските тајни служби (УДБА и КОС)“, како начин за „справување со тоталитарното минато на транспарентен начин, со цел зајакнување на демократијата, одговорноста и институциите на Западниот Балкан“.Во документот се нагласува и дека секоја земја кандидат за членство „се очекува да ги почитува демократските вредности, владеењето на правото и човековите права и да се придржува до правото на ЕУ“, па се повикува на обезбедување на функционални демократски институции, медиумски слободи и спречување на говорот на омраза, почитување на основните и малцинските права, продолжување на социо-еконмските реформи, енергетското и транспортно поврзување и заштита на животната средина и биодиверизитетот.

На Предлог-извештајот се поднесени вкупно 28 амандмани, меѓу кои покрај веќе споменатите, се и оние на бугарскиот европратеник Ивајло Валчев од редовите на групата Европски конзервативци и реформисти (ЕЦР), кој предлага три амандмани со кои се предвидува вметнување на зборот „современ“ пред „македонски јазик и идентитет“ во точката Л и членовите 3 и 7. Покрај ова, Валчев има поднесено и амандмани за вметнување на протоколите од Договорот за добрососедство во извештајот, за „изнаоѓање заедничка наратив за заедничката историја“ и за „заштита на припадниците на бугарското малцинство во земја.

Документот посочува и дека во услови на геополитичките промени и војната во Украина, кога дезинформациите и погрешните информации имаат силно влијание врз сите европски земји, и политички и економски, и државава останува цел на „операции со странско злонамерно влијание, вклучително и напорите за разбивање на општественото ткиво на земјата и претворање во оружје на анти-ЕУ расположението, особено преку таблоидите и медиумите на српски јазик, кои функционираат како регионални засилувачи на наративите на Кремљ и имаат значително влијание“.

Во тој контекст се повикува земјата да ги интензивира напорите за зајакнување на владеењето на правото и судската независност, вклучително и при назначувањето на судии и функционирањето на Судскиот совет, за борба против корупцијата, за реформирање на јавната администрација и подобрување на транспарентноста и концентрацијата на сопственост на медиумите и се охрабрува понатамошното спроведување на системски мерки за обезбедување транспарентност и ефикасност во управувањето.

Дополнително се изразува загриженост затоа што „некои претставници на Владата“ го застапуваат и промовираат т.н. проект „српски свет“ и се осудува „учеството на состаноци на кои се обидува да се воспостави сфера на влијание што го поткопува суверенитетот на другите земји и стабилноста на регионот“, а се „потсетува на потребата од отворање на архивите на југословенските тајни служби (УДБА и КОС)“, како начин за „справување со тоталитарното минато на транспарентен начин, со цел зајакнување на демократијата, одговорноста и институциите на Западниот Балкан“.

Вклучувањето на т.н. „Малцинско мислење“ кон Извештајот, бугарските европратеници го најавија по усвојувањето на предлог-текстот на документот од страна на Комитетот за надворешни работи на ЕП (АФЕТ) на 24 јуни годинава со 40 гласа „за“, 19 „против“ и 10 „воздржани“.

Таа е формирана како процес за обликување на посебен национален идентитет преку сложен и долгорочен напор за градење на нацијата.

Грчки европратеници, пак, бараат вметнување на содржини за почитување на „суверенитетот, уставниот идентитет и културното наследство на постојните земји членки“ на ЕУ, запирање на „говорот на омраза кон земјите членки кои се нејзини соседи, особено Грција и Бугарија“ и осуда на „службената злоупотреба на името „Македонија“ од страна на владини претставници“ на земјава, потоа замена на „македонска“ или „македонски“ со „на Северна Македонија“ и „национално наследство“ со „државно наследство“, како и покрај Коридорот 8, наведување и на Коридорот 10 во делот за транспортната поврзаност.

Секое упатување на „македонскиот јазик“, кој е признаен од Европската Унија преку Преговарачката рамка, мора да се прифати без да се наруши едностраната бугарска декларација за официјалниот јазик на Република Македонија од 18 јули 2022 година и во никој случај не смее да се толкува како признавање од страна на Република Бугарија или од страна на бугарските пратеници во Европскиот парламент на „македонскиот јазик“.

Кон Предлог-извештајот е придодадено и т.н. „Малцинско мислење“, предложено од бугарскиот европратник Валчев, кое гласи: „Македонија како историски и географски регион е богата таписерија од култури, идентитети и јазици.

Сесиите за скрининг за сите шест кластери беа завршени до 7 декември 2023 година, а земјата ќе може да премине во следната фаза од преговорите откако ќе бидат усвоени уставните амандмани, вели Вајц во изјавата.

ЕУ и нејзините земји членки мора целосно да го поддржат овој потфат, вклучително и со давање гаранции дека уставните измени нема да доведат до понатамошни билатерални барања, потенцира Вајц.

Земјата презеде импресивни и тешки реформи – вклучително и историска промена на името – но нејзиниот процес на пристапување е премногу долго попречен поради билатерални спорови.

Австрискиот европратеник натаму посочува дека земјава изготви одлична и амбициозна реформска агенда, „веројатно една од најдобрите во регионот“ и нејзината ригорозна имплементација би ја вратила земјата на вистинскиот пат, особено во клучните области како што се борбата против корупцијата, обезбедувањето независност на судството, реформирањето на јавната администрација и подобрувањето на состојбата со слободата на медиумите.

Инаку, Предлог-извештајот е пропратен и со „Објаснувачка изјава“ на Вајц, кој е известувач на ЕП за земјава, во која се наведува дека со документот имам за цел да обезбеди избалансирана проценка на сложениот политички контекст во земјава, истовремено повикувајќи ги политичките засегнати страни во државата да ги унапредат реформите и да ги почитуваат минатите договори, а институциите на ЕУ и земјите членки да спречат идни билатерални блокади и на земјата да и ги обезбедат потребните гаранции и соодветната поддршка.

Таканаречениот француски предлог, сепак, постави загрижувачки преседан дозволувајќи процесот на пристапување да се користи за решавање на културните и историските спорови.

Референцата „македонски идентитет“ треба да се сфати строго и единствено во неговиот современ контекст на идентитетот на луѓето кои имаат чувство на припадност кон одредена група.

Само четири години по потпишувањето на овој договор, Македонија доби кандидатски статус во 2005 година и долго време е лидер во регионот.

Искрено се надевам дека сите страни – властите на Северна Македонија, институциите на ЕУ и соседните земји – ќе ја препознаат итноста на моментот и ќе дејствуваат решително за да продолжат напред.

Во 2022 година, за да го надмине ветото на Бугарија на преговорите за пристапување, ЕУ ги вклучи барањата на Бугарија во заклучоците на Советот поврзани со пристапувањето на Македонија, при што ЕУ дејствуваше како гарант за нивното спроведување.

Сепак, според Вајц, некои неодамнешни случувања, вклучително и одлуката на земјата да се воздржи од најновата европска резолуција за Украина во Генералното собрание на ОН, додека е коспонзор на резолуцијата на САД во февруари 2025 година, „предизвикаа загриженост кај поддржувачите на Северна Македонија во ЕУ за нејзината долгорочна траекторија“.

Што се однесува до одговорноста на овој Дом, јас сум посветен на градење стабилен, конструктивен, проевропски, продемократски и проширувачки сојуз во поддршка на пристапувањето на Македонија во ЕУ. Се надевам дека ќе ја обезбедам поддршката од секој член кој ја дели оваа цел, додава Вајц во објаснувачката изјава.